Art. 32 Konstytucji w ust. 1 wprowadza zasadę równości, która mówi,
że: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.”. Natomiast ust. 2 tego samego artykułu, wprowadza zakaz dyskryminacji: „Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.”.
Jak wynika z art. 11b ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1057) Prezes Rady Ministrów, jeżeli jest to niezbędne ze względu na ochronę życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny, może zlecać organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert.
Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki zastosował ten przepis trzykrotnie przyznając środki publiczne z naruszeniem prawa. Pierwszy analizowany przypadek dotyczy przyznania Zakonowi Bonifratrów p.w. św. Ryszarda Pampuri środków w wysokości 199,0 tys. zł (1) na „zadanie publiczne” o nazwie: „Zdrowa złota jesień – zwiększenie dostępności do usług rehabilitacyjnych i opiekuńczych oraz wyższy komfort życia i bezpieczeństwo mieszkańców Domu Geriatryczno-Rehabilitacyjnego.”. Bez wątpienia zakon jako jednostka organizacyjna działająca na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego
w Rzeczypospolitej Polskiej jest podmiotem uprawnionym do otrzymywania środków publicznych na realizację zadań publicznych. (2) Jednak prowadzony przez zakon „DOM GERIATRYCZNO-REHABILITACYJNY pw. NMP Królowej Pokoju (…) ma charakter całkowicie prywatny.” (3) Prowadzona przez zakonników działalność ma charakter w pełni komercyjny (4), a mimo to Prezes Rady Ministrów przeznaczył na nią środki dedykowane działalności pożytku publicznego, która jest z zasady darmowa. Innymi słowy Prezes Rady Ministrów naruszył nie tylko ustawę o pożytku publicznym i o wolontariacie oraz przyznał pomoc publiczną w sposób prawem niedopuszczalny, ale również obraził art. 32 Konstrukcji. Naruszył także zasadę równości przyznając środki publiczne tylko jednemu przedsiębiorcy tj. Centrum Medycznemu Bonifratrów Sp. z o.o. (5) i tym samym, uprzywilejowując jednostkę organizacyjną kościoła rzymskokatolickiego. Podnieść trzeba, że według NIK „(…) w ofercie nie wykazano szczególnego uzasadnienia wsparcia przedmiotowego zadania ani jego pilności lub wyjątkowości. Jednocześnie szeroko rozumiana polityka senioralna należy do zakresu zadań Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej i Ministerstwa Zdrowia.” (5). Co znaczy, że Prezes Rady Ministrów przyznał środki na realizację zadań publicznych podmiotowi komercyjnemu, który dodatkowo nie mógł ich otrzymać na podstawie art. 11b ustawy o pożytku publicznym
i o wolontariacie, ponieważ nie było do tego podstawy faktycznej opisanej w przepisie.
Kolejnym naruszeniem było przyznanie środków na działalność pożytku publicznego Fundacji Oaza Życzliwości, w formie prowadzonej przez nią działalności komercyjnej. Fundacja ta jest również silnie związana z kościołem rzymskokatolickim (6). Prezes Rady Ministrów przyznał 101,8 tys. zł na „Modernizację budynku w celu ułatwienia dostępu osobom niepełnosprawnym przez zamontowanie dźwigu osobowego” (7). Przy czym z ustaleń NIK wynika, że „(…) oferent nie przedstawił żadnych szczególnych okoliczności uzasadniających podjęcie interwencji przez Prezesa Rady Ministrów (…),a oferta nie wskazuje na ukierunkowanie działalności ośrodka na potrzeby osób niepełnosprawnych. Podkreślono też komercyjny charakter działalności prowadzonej przez oferenta.”. Zatem także i w tym przypadku doszło do złamania wszystkich wskazanych wyżej przepisów przez Prezesa Rady Ministrów przy udzielaniu dotacji. Analogicznie sytuacja ma się z działalnością fundacji Lux Veritatis o. Tadeusza Rydzyka przy realizacji projektu „Park pamięci narodowej” opiewającego na 5 tys. zł. (9) NIK wskazał, że: „(…) zakres projektowanej inwestycji wpisuje się w zakres kompetencji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które oferuje szereg instrumentów wsparcia tego typu inicjatyw. Poruszono też kwestię niespójności harmonogramu realizacji zadania, ponieważ produkcja elementów wystawy oraz przygotowanie terenu do inwestycji miały mieć miejsce przed uzyskaniem niezbędnych dokumentów budowlanych i środowiskowych oraz ustaleniem ostatecznej listy nazwisk, jakie mają być eksponowane na wystawie. Ponadto oferta nie zawierała informacji nt. własności gruntu, na którym miała być zlokalizowana inwestycja.”.
Co oznacza, że działanie to powinno być podjęte przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a nie w trybie art. 11b ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie przez Prezesa Rady Ministrów. Trudno tutaj także wykazać niezbędność ze względu na ochronę życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny o którym mowa w art. 11b przywołanej ustawy. Szczególnie, że park miał „upamiętniać pomoc Polaków Żydom podczas wojny”. (10) Natomiast bardzo dziwić może fakt, że środki na realizację projektu, przyznano mimo tego, że mógł być realizowany na gruncie nie będącym we władaniu wnioskodawcy, więc nie wiadomo w ogóle było, czy możliwa będzie jego realizacja.
1. NIK, Wystąpienie Pokontrolne, znak: KAP.410.001.03.2019, nr: P/19/001, s.8
2. Zob. art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
3. https://bonifratrzy.pl/dom-geriatryczno-rehabilitacyjny-warszawa/
dostęp z 29.02.2020 r.
4. Jak wynika z umowy (podania) do Centrum Medyczne Bonifratrów Sp. z o.o.
z wnioskiem o przyjęcie do domu Geriatryczno – Rehabilitacyjnego konieczne jest także „(…) wnoszenie opłat w formie wpłat na rzecz Domu Geriatryczno – Rehabilitacyjnego Bonifratrów pw. NMP Królowej Pokoju, prowadzonego przez Centrum Medyczne Bonifratrów Sp. z o.o.”.
5. Centrum Medycznemu Bonifratrów Sp. z o.o. jest przedsiębiorcą w świetle art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 z późn. zm.)
6. Jak wynika z KRS dostępnego 29.09.2020 r., celem działania fundacji jest m.in. Głoszenie wśród młodych zasad społecznej nauki kościoła, zwłaszcza treści soboru watykańskiego II i encyklik papieskich.
7. NIK, Wystąpienie Pokontrolne, …. s. 8.
8. Ibidem, … s. 8, 11.
9. https://www.rp.pl/Polityka/307249915-Watpliwe-dotacje-premiera.html?fbclid=IwAR06ryWxl86In7d0LqDkWUxqKZ_rfc859ZCYUrjbj7Rq9CvV4WIjIbgLlbc dostęp z 29.09.2020 r.